خانه های امن ؛ پناهگاه زنان آسیب دیده
کارکردهایی مثل جامعه پذیری، مراقبت و نگهداری، حمایت عاطفی و تامین عشق ، محبت و امنیت برای فرد و اجتماع، کارکردهای مثبت خانواده به شمار می رونداما در مقابل کارکردهای مثبت ، این سازمان اجتماعی دارای کارکردهای منفی نیز است .
ازکارکردهایی مانند نادیده گرفتن کار زنان در خانواده، خشونت های خانگی (اعم از زن و مرد و کودک) و خشونت های خانگی بر ضد زنان بطور اخص می توان نام برد .
خشونت بر ضد زنان به هر گونه رفتارخشن وابسته به جنسیت گفته می شود که به صورت آشکار یا پنهان رخ می دهد و منجر به آسیب جسمی، جنسی یا روانی و ضرر یا رنج زن می شود.
معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی به منظور مراقبت از « زنان در معرض خشونت » خانه های امن در ۱۸ استان ایران احداث کرده است طبق آن زنانی که به علت نزاع و خشونت خانگی از خانه طرد می شوند می توانند از طریق ارتباط تلفنی با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ به این خانه ها پناه ببرند .
ایرنا بر آن است درگفت وگویی با دکتر زیبا ایرانی ، روانشناس ، به بررسی پدیده خشونت بر ضد زنان واحداث خانه های امن ازسوی سازمان بهزیستی بپردازد و به سوالاتی با این رویکرد که آیا احداث این گونه خانه ها در حمایت از زنانی که مورد خشونت خانگی قرار می گیرند مؤثرند ؟ و آیا مؤلفه « نظارت اجتماعی » می تواند به عنوان مانعی بر سرراه خشونت قرارگیرد ؟ پاسخ دهد .
**س : خشونت خانگی علیه زنان امری پنهان است ، از آنجایی که زنان حاضرنیستند خشونت خانگی را به پلیس و یا نیروی قضایی گزارش دهند و آن را امری خصوصی تصور می کنند ، احداث خانه های امن در ۱۸ استان ایران و اورژانس اجتماعی ۱۲۳ تا چه حد در حمایت از زنانی که مورد خشونت خانگی قرار می گیرند مؤثر است ؟
– پدیده خشونت خانگی ، همسر آزاری و سوء رفتار با زنان در اغلب جوامع و فرهنگ ها و درطول تاریخ مشاهده شده است . بحث در مورد پدیده خشونت برضد زنان بین سال های ۱۹۲۰-۱۸۴۸ میلادی و هم زمان با موج اول جنبش زنان در ایالات متحدهآمریکا مطرح شد .
در ایران هم اشکال مختلف خشونت بر ضد زنان در دوره های متفاوت تاریخی وجود داشته است چنانکه در داستان ها و اسطوره ها مطرح شده است اما از سال ۱۳۷۶ توجه نهاد های علمی ، اجرایی به موضوع خشونت معطوف گردیده است و بنابر آمار ۷۰ پژوهش علمی در مورد این پدیده خشونت انجام شده است که باید گفت این تعداد پژوهش علمی برای این موضوع بسیار ناچیز است .
پدیده خشونت برضد زنان ، نوعی خشونت بر گروهی خاصی اعمال می شود که در آن نگاه جنسیتی حاکم است و براساس تعریف مجموعه عمومی سازمان ملل متحد ، هرگونه عمل خشونت آمیز بر پایه جنسیت که منجربه آسیب فیزیکی و روانی شود ، خشونت برضد زنان تعریف کرده است .
بنابر پژوهش های علمی انجام شده ۷۰-۶۰ درصد خشونت خانگی بر اثر اعتیاد اتفاق می افتد و شیوع اختلالات ضد اجتماعی ، مشکلات بزهکاری اجتماعی در خانواده هایی که خشونت در آن اتفاق می افتد بیشترین ضریب را دارد .
در سؤال شما که آیا احداث خانه های امن می تواند در حمایت از زنانی که مورد خشونت خانگی قرار می گیرند مؤثر باشد ، باید گفت زنان در معرض خشونت در اغلب موارد حتی از ابراز خشونت هایی که بر آنان اعمال می شودخودداری می کنند زیرا از سوی همسرشان مورد تهدید قرار می گیرند و بیشترین شیوع خشونت خانگی در سال های اول زندگی اتفاق می افتد و در اغلب موارد زنان این نوع خشونت را پنهان می کنند ، لذا این خانه های امن به منظور مراقبت از « زنان در معرض خشونت » ازسوی معاونت اجتماعی بهزیستی در چند استان احداث شده است و زنانی که به علت نزاع و خشونت خانگی از خانه طرد می شوند می توانند از طریق ارتباط تلفنی با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ به این خانه ها پناه ببرند .
این خانه ها می توانند محل امنی برای زنان آسیب دیده باشند زیرا آنان را از ماندن در سطح خیابان ها و آسیب دیدن محافظت می کنند ، همچنین بهزیستی برای رفع مشکل مداخله می کند و در زمان اسکان در این خانه های امن ، آموزش های متعددی را در حوزه تحکیم خانواده ، مهارت های زندگی و کنترل خشم زوج ها به منظور توانمند سازی افراد آسیب دیده ارائه می دهد .
احداث خانه های امن در حمایت از زنان آسیب دیده اقدام بسیار مثبتی است اما ضروری است که با همکاری سازمان بهزیستی و صداوسیما ، در زمینه مشاوره و آموزش های قبل از ازدواج برنامه هایی تهیه شود و فرهنگ سازی مناسب صورت گیرد .
نکته مهم آن است که در فرایند حمایت از زنانی که مورد خشونت خانگی قرار می گیرند ابتدا باید پیشگیری و بعد درمان صورت گیرد ، خانه های امن بعد ازوقوع خشونت می تواند به ناچاربه طور نسبی یک محیط آرامی باشد اما اگر فرهنگ سازی درست تحقق یابد کمتر شاهد این چنین خشونت های خانگی خواهیم بود که زن ناچار باشد خانه را ترک کند و به این خانه ها پناه ببرد.
**س : آیا چنین مراکزی می تواند برای ترمیم جراحت های روحی و جسمی زنان تأثیر گذار باشد ؟
– به طور قطع احداث چنین مراکزی در ترمیم جراحت های روحی وجسمی زنان آسیب دیده مؤثرند چنانکه این مراکز با برگزاری دوره های مشاوره ، کارگاه های مهارت های زندگی ، تحکیم خانواده ، تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی و شخصیتی افرادی که طولانی مدت در معرض آسیب و خشونت قرار داشتند می توانند به این افراد کمک کنند و روند درمان را بهبود بخشند .
روانشناسان معتقدند که اختلافات خانوادگی دوسویه است یعنی نمی توان فقط آن فردی که مورد خشونت قرار گرفته است را به طور کامل بدون مشکل درنظر بگیریم ، به یقین آن فردی هم که مورد خشونتخانگی قرارگرفته ، مشکلاتی داشته است که رابطه را به تنش و خشونت خانگی کشانده است بنابر این لازم است که وی توسط مددکاران ، روانشناسان و مشاوران مورد تحلیل، درمان ، حمایت و توانمند سازی قرار گیرند .
**س : برای کاهش خشونت های خانگی بر ضد زنان مؤلفه « نظارت اجتماعی » می تواند به عنوان مانعی بر سرراه خشونت قرارگیرد ؟
بله این مؤلفه می تواند مانعی بر سر راه خشونت باشد ، متأسفانه درحوزه ای که میزان کاهش یا افزایش خشونت خانگی را در دهه های اخیر نشان دهد ، پژوهشی صورت نگرفته است اما در مشاهدات تجربی دیده شده است که ترس از نظارت اجتماعی ، شکایت ، پزشک قانونی و دادگاه ، حبس ، شلاق ، دیه سبب شده است میزان شدت خشونت های خانگی کاهش یابد و گاهی این خشونت ها از شکل فیزیکی به خشونت کلامی و تحقیر تغییر شکل می دهد .
بنابر این با آگاهی سازی در مرحله ی مشاوره های قبل از ازدواج ، زنان ومردان از وظایف خود بیشتر آشنا می شوند و از نظارت های اجتماعی وقانونی اطلاع می یابند .
** س : برنامه ریزان و مدیران کشور با چه برنامه ریزهای علمی و اجتماعی می توانند این گونه خشونت های پنهان را کاهش دهند ؟
– متأسفانه با توجه به آماری که در ابتدای گفت وگو اشاره کردم آمار چندان خشنود کننده ای مبنی بر عملکرد مناسب برنامه ریزان و مدیران کشور نیست و لازم است که سازمان های ذی ربط ازجمله ، نهاد علمی ریاست جمهوری ، سازمان بهزیستی ، وزارت ورزش وجوانان و سازمان نظام روانشناسی کمیته های ویژه ای را جهت برنامه ریزی و سامان دهی خشونت های خانگی را تشکیل دهند و پژوهش هایی را به دانشگاه ها برون سپاری کنند تا علل و اثر بخشی مداخلات مناسب در کاهش خشونت های خانگی بررسی شود و در نهایت دستاوردهای علمی پژوهش ها در قالب بسته های آموزشی و درمانی دراختیار مددکاران ، مشاوران و روانشناسانی که زیر مجموعه سازمان بهزیستی اند و مخاطبان آنان یعنی خانواده هایی که خشونت خانگی در آن ها اتفاق افتاده است ، قرارگیرد .
